Kraje portugalskojęzyczne i odmiany języka portugalskiego

Jaki jest język urzędowy w Portugalii? Jaki jest język urzędowy Mozambiku i Angoli? Jaki jest język urzędowy Brazylii?

Odpowiedź na wszystkie te pytania jest jedna i ta sama: język portugalski. 

Językiem portugalskim posługuje się około 252 milionów osób, z czego 228 milionów posługuje się nim jako językiem ojczystym. Większość z nich pochodzi z Brazylii, która jest największym z krajów posługujących się językiem portugalskim. Angola również posiada znaczną liczbę ludności mówiącej po portugalsku, podobnie jak Mozambik. I, oczywiście, sama Portugalia. 

Chciałem spędzić trochę czasu na zwiedzaniu krajów portugalskojęzycznych (wirtualnie, oczywiście, dzięki Covid). Gdzie mówi się po portugalsku? Jak różni się język w poszczególnych regionach? Czytaj dalej, aby odkryć to wszystko i jeszcze więcej. 

W których krajach mówi się po portugalsku?

Portugalski jest dziewiątym najczęściej używanym językiem na świecie pod względem całkowitej liczby użytkowników. Gdzie mówi się po portugalsku? Jeśli chodzi o rodzimych użytkowników języka portugalskiego, to w Brazylii, Angoli, Portugalii i Mozambiku, jak wspomniałem powyżej, a także na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej, w Gwinei Równikowej, Gwinei Bissau, Republice Zielonego Przylądka, Timorze Wschodnim i Makau. 

Kilka innych krajów jest również domem dla stosunkowo niewielkich skupisk osób mówiących po portugalsku, w tym Wenezuela, Stany Zjednoczone, Japonia, Republika Południowej Afryki, Zambia, Namibia i Malezja. 

Przyjrzyjmy się niektórym z nich bardziej szczegółowo. 

Kraje, w których portugalski jest językiem urzędowym

W ilu krajach język portugalski jest językiem narodowym? W sumie istnieje dziesięć krajów i terytoriów, w których portugalski jest językiem urzędowym. Dziewięć z nich to suwerenne państwa, z których siedem znajduje się w Afryce. 

Brazylia
W którym kraju Ameryki Południowej mówi się po portugalsku? Brazylia, oczywiście. Jej językiem urzędowym jest portugalski, a nie hiszpański. 

Brazylia jest jedynym krajem w Ameryce Południowej, w którym mówi się po portugalsku i w którym mieszka 209 milionów osób posługujących się tym językiem. To czyni ją zdecydowanie największym krajem portugalskojęzycznym na świecie. 99,5% całej populacji Brazylii posługuje się portugalskim jako swoim pierwszym językiem. Aby dowiedzieć się więcej o innych językach używanych w Brazylii, kliknij na poniższy link. 

Angola
Angola jest liderem wśród krajów afrykańskich, w których mówi się po portugalsku. Jest domem dla około 18 milionów osób posługujących się językiem portugalskim, co czyni ją drugim co do wielkości krajem portugalskojęzycznym na świecie. Podczas gdy mniejszość populacji mówi po portugalsku jako pierwszym językiem, większość mieszkańców Angoli posługuje się nim jako drugim językiem. 

Portugalia
Językiem narodowym Portugalii jest (oczywiście) portugalski. To właśnie stąd wywodzi się język portugalski, na długo przed tym, jak podróżnicy przenieśli go przez Atlantyk do Brazylii. Wszystkie miejsca, w których mówi się po portugalsku, ostatecznie wzięły swój język z Portugalii. 

Obecnie w Portugalii mieszka około dziesięciu milionów osób posługujących się językiem portugalskim.

Mozambik
Interesujące jest to, że patrząc na mapę Afryki, nie tylko kraje leżące w pobliżu Portugalii mówią po portugalsku. Zamiast tego, na mapie Portugalii i otaczających ją krajów widać wzór portugalskojęzycznych krajów usianych wokół afrykańskiego wybrzeża - wyraźny ukłon w stronę kolonialnej przeszłości Portugalii. 

Mozambik jest jedną z byłych kolonii portugalskich, gdzie język ten jest używany do dziś. Mieszka w nim około dziesięciu milionów osób posługujących się językiem portugalskim, przy czym znaczna mniejszość populacji posługuje się nim w sposób naturalny. 

Gwinea Bissau
Niecałe 200.000 mieszkańców Gwinei Bissau mówi po portugalsku. Większość z nich mieszka w stolicy kraju, Bissau, na obszarze zwanym "a Praça" (plac). 

Timor Wschodni
Chociaż portugalski jest jednym z języków urzędowych Timoru Wschodniego, mówi nim tylko około 5% ludności. Wynika to z faktu, że w byłej kolonii portugalskiej język ten był tłumiony przez 24 lata rządów indonezyjskich, które miały miejsce przed uzyskaniem niepodległości przez Timor Wschodni (w 2002 roku). Obecnie mówienie po portugalsku stało się w tym kraju kwestią sporną. 

Gwinea Równikowa
Gwinea Równikowa, kolejny z afrykańskich krajów, w którym mówi się po portugalsku, oficjalnie przyjęła ten język w 2010 roku. Mówi się tam zarówno po portugalsku, jak i po kreolsku, Fa d'Ambô. 

Wyspy Świętego Tomasza i Książęca (São Tomé and Príncipe)
Wyspiarski kraj Wysp Świętego Tomasza i Książęcej ma portugalski jako język urzędowy, którym posługuje się 98,4% ludności. 

Republika Zielonego Przylądka
Większość mieszkańców Republiki Zielonego Przylądka (ponad 500 000) mówi po portugalsku, ponieważ jest to język urzędowy archipelagu. Mimo to, językiem ojczystym prawie wszystkich mieszkańców Wysp Zielonego Przylądka jest oparty na portugalskim kreolski Kriolu (Cape Verdean Creole). 

Państwa niebędące suwerennymi, w których mówi się po portugalsku
Poza krajami, w których językiem urzędowym jest portugalski, można znaleźć duże społeczności użytkowników tego języka w innych miejscach na świecie. Chciałbym przyjrzeć się tylko kilku z nich, zanim przejdę do zbadania różnic pomiędzy różnymi odmianami języka portugalskiego, które są w użyciu. 

Makau
Niewielka mniejszość mieszkańców Makau posługuje się językiem portugalskim, w sumie około 12 000 osób. 

Inne kraje, w których mówi się po portugalsku to: 

- Francja: Francja jest domem dla 900.000 osób mówiących po portugalsku.

- Stany Zjednoczone: ponad 730.000 osób w Stanach Zjednoczonych mówi po portugalsku w domu.

- Paragwaj: podczas gdy w Ameryce Południowej nie ma oficjalnych krajów portugalskojęzycznych poza Brazylią, sąsiedni Paragwaj jest domem dla sporej społeczności portugalskojęzycznej - mieszka tam około 636 000 Lusofonów.

- Kanada: około 400 000 osób w Kanadzie mówi po portugalsku. 

- Japonia: wyspiarski kraj Japonia jest również domem dla około 400.000 osób mówiących po portugalsku. 

Odmiany języka portugalskiego używane w różnych krajach i ich różnice

Języki ewoluują w czasie, więc chociaż portugalski, którym posługiwali się pierwsi żeglarze, którzy wylądowali w Brazylii lub na Wyspach Zielonego Przylądka, był taki sam jak ten, którym posługiwano się w Portugalii, to od tamtego czasu przez wieki pojawiło się wiele różnic. Język portugalski mieszał się również z wieloma innymi językami lokalnymi i tubylczymi, tworząc kreole. 

Co ciekawe, na przestrzeni lat podejmowano wspólne wysiłki, aby zachować spójność ortograficzną pomiędzy niektórymi z najczęściej używanych form języka portugalskiego. W tym celu kraje portugalskojęzyczne z całego świata współpracowały ze sobą, od Portugalii i Brazylii już w 1931 roku po wspólne wysiłki Brazylii, Portugalii, Angoli, Republiki Zielonego Przylądka, Gwinei Bissau, Mozambiku oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej w 1986 roku. Ten ostatni projekt został wówczas zarzucony, ale cztery lata później uzgodniono reformę pisowni między siedmioma krajami języka portugalskiego, która ostatecznie weszła w życie w 2009 roku. 

Pomimo tych wszystkich działań mających na celu koordynację różnych form języka portugalskiego, nadal istnieją znaczące różnice między językami. Weźmy pod uwagę różnice między angielskim używanym w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i tak dalej. Tak samo jest z językiem portugalskim. Różne odmiany mają różne dźwięki i używają różnych struktur. Przyjrzyjmy się teraz niektórym z nich. 

Brazylijski portugalski
Brazylijski portugalski różni się od portugalskiego na kilka sposobów. Jedną z najbardziej zauważalnych, kiedy słucha się mówców z tych dwóch krajów, jest bardziej słyszalne brzmienie samogłosek w brazylijskim portugalskim. Inną różnicą jest to, że brazylijski portugalski ma system ośmiu samogłosek, podczas gdy europejskie i afrykańskie odmiany portugalskiego mają dziewiątą. 

Charakterystyczny dźwięk "sz", którego używają portugalscy mówcy w Portugalii, gdy na końcu słowa jest "s", jest również zauważalnie nieobecny w brazylijskim portugalskim (gdzie wymawia się go po prostu "ss"). 

Wiele osób uważa, że te różnice sprawiają, że łatwiej jest nauczyć się mówić po brazylijsku niż po europejsku. 

Istnieją również różnice w pisowni pomiędzy tymi dwoma językami, a także niektóre słowa, które całkowicie się różnią. W Portugalii, aby komuś pogratulować, mówi się "dar os parabéns", podczas gdy w Brazylii "parabenizar" (zasadniczo "pogratulować" kontra "pogratulować"). A jeśli chcesz złapać pociąg w Portugalii, wskoczysz do "o comboio", podczas gdy w Brazylii wsiądziesz do "o trem".

Istnieje wiele takich przykładów. Chociaż w Portugalii zrozumiemy się, mówiąc po brazylijsku (i na odwrót), różnice są na tyle duże, że niemal natychmiast zauważymy je w rozmowie - podobnie jak w przypadku Brytyjczyka rozmawiającego z mieszkańcami USA. 

Portugalski w Angoli
Około 85% mieszkańców miast i 49% mieszkańców wsi w Angoli mówi po portugalsku. Język mówiony brzmi podobnie do portugalskiego, ale z własną muzykalnością. Zawiera dźwięk "sz", którego brakuje brazylijskiemu portugalskiemu, ale niektóre spółgłoski - głównie "s", "t" i "r" - brzmią mocniej. 

Ponadto, angolski portugalski zapożycza wiele słów z języków lokalnych (Angola uznaje ponad dziesięć języków narodowych, którymi posługuje się ponad siedem milionów ludzi). Słowa takie jak "camba" (przyjaciel) i "kota" (osoba starsza), na przykład, są zapożyczone z języka Kimbundu. 

Co ciekawe, wzorce migracji oznaczają, że niektóre portugalskie słowa z języka angolskiego są obecnie używane przez młodsze pokolenia w Portugalii. Należą do nich "bué" oznaczające "dużo" lub "bardzo" oraz "bazar" oznaczające "wyjechać". Brazylijczycy natomiast używają angolskiego portugalskiego "nenê" (noworodek) i "moleque" (mały chłopiec), które zostały zapożyczone odpowiednio z języka umbundu i kimbundu. 

Portugalski w Gwinei
Język portugalski używany w Gwinei Bissau jest interesujący. Standardową fonologią jest europejski portugalski, który jest używany w edukacji, literaturze, rządzie i mediach. Jednak większość osób posługujących się językiem portugalskim w Gwinei Bissau mówi w języku kiriol (kreol gwinejsko-bissauski). Ta odmiana portugalskiego służy jako lingua franca i jest ważną częścią tożsamości narodowej Gwinei Bissau. 

Kreole portugalskie
Kreole portugalskie różnią się znacznie w całej Afryce, zarówno od odmian portugalskiego używanych w Brazylii i Portugalii, jak i od siebie nawzajem. Jest to spowodowane tym, że każdy z kreoli miesza portugalski z jednym lub kilkoma językami tubylczymi. W związku z tym kreole charakteryzują się różną wymową, gramatyką i słownictwem. 

Niektóre z kreolskich używanych w portugalskojęzycznej Afryce to:

- Forro - używany na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej

- Kriolu - używany w Republice Zielonego Przylądka i nazywany również kreolskim językiem zielonego przylądka

- Angolar - portugalski kreolski kreolski używany w Angoli

- Principense Creole - używany przez około 4.000 osób na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej

- Kiriol - używany w Gwinei Bissau

- Fa d'Ambô - język używany w Gwinei Równikowej, głównie w prowincji Annobón i Malabo 

- Santiago Creole - język używany na wyspie Santiago należącej do Republiki Zielonego Przylądka

- kreolski São Vicente - używany na wyspie São Vincente należącej do Republiki Zielonego Przylądka

Jest jeszcze wiele innych, oczywiście - to właśnie ta różnorodność sprawia, że języki są tak fascynującą nauką! Ale mam nadzieję, że te przykłady dadzą nam wyobrażenie o tym, jak portugalski i języki od niego pochodne są rozmieszczone na całym świecie. 

Dlaczego ważne jest, aby poznać różne odmiany portugalskiego?

Istnieje kilka powodów, dla których różnice między portugalskimi są ważne i dlaczego tak istotne jest ich zrozumienie. Pierwszym i najważniejszym z nich jest sposób, w jaki języki i kultury są ze sobą splecione. Aby w pełni zrozumieć którąkolwiek z nich, konieczne jest poznanie obu. Oznacza to, że jeżeli chcesz naprawdę poznać jeden z krajów lub terytoriów, które wymieniłem powyżej, będziesz musiał poznać jego lokalną wersję języka portugalskiego. 

Istnieje również wiele praktycznych powodów, dla których warto zrozumieć te różnice. Istnieją różnice pomiędzy używaniem "tu" i "você" (oba oznaczają "ty") w Portugalii i w Brazylii. Jeśli użyjesz niewłaściwego, z niewłaściwą końcówką czasownika, twój język będzie brzmiał nie na miejscu, a może nawet nieco prostacko. 

To właśnie subtelne różnice, takie jak te, sprawiają, że usługi tłumaczeniowe w zakresie języka portugalskiego są tak ważne w biznesie i innych środowiskach zawodowych. Zły dobór słów może zepsuć ogólny przekaz, który próbujesz przekazać. Korzystanie z usług doświadczonego tłumacza, który specjalizuje się w odmianie języka portugalskiego, której potrzebujesz, może zatem przynieść duże korzyści. 

Wreszcie, ważne jest, aby wziąć pod uwagę przyszłość języka portugalskiego podczas nauki o różnicach językowych. Obserwatorium Języka Portugalskiego podaje, że do końca tego wieku liczba osób posługujących się językiem portugalskim w Afryce prawdopodobnie przewyższy liczbę osób posługujących się tym językiem w Brazylii. To daje do myślenia, jeśli zastanawiasz się, której odmiany portugalskiego się nauczyć.